Γράφει η Αντωνία Βαρμάζη, Ιστορικός
Ο Άγιος Δημήτριος είναι ένα κράμα πολιτισμού, ένας τόπος που κουβαλά στην καρδιά και στην ψυχή της έναν τόσο θαυματουργό Άγιο, τον Άγιο Δημήτριο, ο όποιος είναι και ο προστάτης της. Συμφώνα με την πηγή<< Μνήμες που...χάνονται...>> του Μέλλιου Νικολάου μπορούμε να κάνουμε μια ευχάριστη ανάδρομη στο παρελθόν, στην ιστορία ,στα ήθη και τα έθιμα.
Η ιστορία του χωριού έχει αναφορές που σχετίζονται με αρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή<< Σπάθες>>. Η αναφορά έχει σχέση με την μυκηναϊκή εποχή και αντανακλάται στα ιστορικά μονοπάτια ,από τα όποια πέρασαν οι σημαντικότεροι στρατηγοί, όπως ο Ξέρξης, ο Μαρδόνιος, ο Φίλιππος και ο Αλέξανδρος. Και φυσικά αναφερόμαστε στα ιστορικά στενά της Πέτρας. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ανακάλυψη του πρώτου νεκροταφείου στην περιοχή αναδεικνύει την μυκηναϊκή εποχή, που χρονολογείται το 1200 π.χ και το γεγονός τούτο μαρτυρά για πρώτη φορά την πολιτιστική παρουσία του μυκηναϊκού κύκλου στον Μακεδονικό χώρο.
Στα νεκροταφεία αυτά υπάρχουν κιβωτιόσχημοι τάφοι, που βρίσκονται σε υψόμετρο 1100 μέτρα στην πλαγιά του Ολύμπου, δυτικά του Αγίου Δημητρίου.Οι τάφοι και τα κτερίσματα αποδεικνύουν συμφώνα με την επιμελητή αρχαιοτήτων κα Πουλάκη -Παντερμαλή την συμβίωση των Μυκηναίων και πρώιμων Μακεδόνων. Αλλά χαρακτηριστικά γνωρίσματα που έχουν είναι ότι είναι σχιστολίθινες πλάκες που εμπεριέχουν δυο νεκρούς. Aυτό το σπουδαίο αρχαιολογικό εύρημα πιστοποιεί την πίστη στην Μακεδονική Δυναστεία του Φιλίππου και Αλέξανδρου και ανάγουν την καταγωγή τους σε κοινή μυκηναϊκή παράδοση. Έπειτα από έρευνες που έγιναν από τους Αηδημητρινούς, από ιστορικούς και αρχαιολόγους αποδείχθηκε ότι το χωριό με το όνομα Άγιος Δημήτριος δημιουργήθηκε γύρω στα 1400 - 1500 μ.Χ. Πριν από το 1450 υπήρχαν συνοικισμοί στα γύρω μέρη και σε απόσταση 5 έως 13 χλμ.
Οι κυριότεροι συνοικισμοί - φαμίλιες που υπήρχαν τότε ήταν σε τέσσερα μέρη. Ο πρώτος ήταν στην τοποθεσία Πέτρα 13 χιλιόμετρα από το σημερινό χωριό, δίπλα ακριβώς σ΄ ένα τοπωνύμιο που ονομάζεται "Καρακόλι". Σύμφωνα με την παράδοση σ΄ αυτό το μέρος υπήρχαν οικογένειες που ζούσαν με την Πατριαρχική αντίληψη μιας φυλής, διοικούνταν από κάποιον που τού δίνανε τ΄ όνομα βασιλιά και ήταν οργανωμένοι σαν μια πόλη - κράτος. Ο συνοικισμός αυτός ήταν χτισμένος σ΄ ένα πελώριο βράχο - την Πέτρα - που δέσποζε και δεσπόζει ακόμα στην περιοχή, είχε στη Νοτιοανατολική πλευρά τείχη και ήταν ένα καλά οχυρωμένο κάστρο με μεγάλη δύναμη που απέρρεε από την εκμετάλλευση του γύρω κάμπου και της στρατηγικής του θέσης. Γύρω στα 1460 οι Τούρκοι προχώρησαν στο εσωτερικό της Ελλάδας και αναγκαστικά πέρασαν απ΄ αυτό το μέρος. Εκείνη την εποχή ο δρόμος που περνούσε από την Πέτρα ήταν ο μοναδικός, η μόνη βατή διάβαση προς το νότο. Οι Τούρκοι κατέλαβαν το μικρό αυτό βασίλειο και όσοι από τους κατοίκους σώθηκαν και μπόρεσαν να ξεφύγουν, ήρθαν στο μέρος όπου ήταν χτισμένο το μοναστήρι Άγιος Δημήτριος όπου και η σημερινή τοποθεσία του χωριού.
Ο δεύτερος συνοικισμός ήταν επτά χιλιόμετρα μακριά από το σημερινό μέρος του χωριού και βόρεια προς τις τελευταίες σειρές των Πιερίων. Ένα μικρό εκκλησάκι στόλιζε τις καλύβες που είχαν στήσει οι κτηνοτρόφοι και ήταν κτισμένο σε τέτοιο μέρος που έλεγχε όλη τη διάβαση. Ονομάζονταν "παλεκκλήσι" και αποτελούνταν από τρεις φαμίλιες κτηνοτρόφων, τους Κατσιγιανναίους, τους Μπουρνικαίους και τους Νταναίους που είχαν λόγο και ρόλο στην εκμετάλλευση της περιοχής. Το "παλεκκλήσι" δεν ξέφυγε και αυτό από την οργή των Τούρκων και γύρω στα 1460 διαλύθηκε και οι λιγοστές καλύβες παραδόθηκαν στη φωτιά. Όσοι γλίτωσαν, έφτασαν και εγκαταστάθηκαν γύρω από το μοναστήρι.
Ο τρίτος συνοικισμός ήταν σε ένα μέρος πιο βόρεια απ΄ το "παλεκκλήσι", στη "Μπαλαούρα" και σε υψόμετρο 1.100 μέτρα προς τα Πιέρια. Η κοινωνία του ήταν πανομοιότυπη με το "παλεκκλήσι" και χάραξε κι αυτή το δρόμο για τη δημιουργία του χωριού. Γύρω στο 1469, οι κάτοικοι της "Μπαλαούρας" κατέβηκαν από τα βουνά και εγκαταστάθηκαν στο μοναστήρι για λόγους οικονομικούς, προστασίας και διάφορους άλλους που δε γνωρίζουμε.
Τέλος ο τέταρτος συνοικισμός που είναι και ο πιο παλιός, βρίσκονταν ήδη γύρω από το μοναστήρι. Οι κάτοικοί του ζούσαν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία και αποτέλεσαν τον πυρήνα για τη δημιουργία του χωριού. Συναλλάσσονταν με Θεσσαλούς και Μακεδόνες και βαθμιαία εξελίσσονταν σε μικροεμπόρους χάρη στην ασφάλεια που πρόσφερε το Μοναστήρι.
Με τη συγχώνευση αυτών των συνοικισμών δημιουργήθηκε ο Άγιος Δημήτριος. Μέχρι τις μέρες μας έχει αλλάξει πολύ και η καταγωγή των κατοίκων δεν είναι αυτούσια καθώς με την πάροδο του χρόνου κατέφθασαν από παντού άτομα και εγκαταστάθηκαν εδώ. Μακεδόνες, Θεσσαλοί, Αρβανίτες, ακόμα και μεμονωμένα άτομα από την Πελοπόννησο. Το ότι οι κάτοικοι προέρχονταν από διαφορετικά μέρη αποτέλεσε ίσως ένα πολύ θετικό στοιχείο στην παραπέρα εξέλιξη του χωριού.
Ο Άγιος Δημήτριος είναι ορεινό χωριό της Πιερίας και βρίσκεται στα Στενά της Πέτρας, ανάμεσα στον Όλυμπο και στα Πιέρια. Απέχει από την πόλη της Κατερίνης 35 χιλιόμετρα. Κεντρικός ναός είναι του Αγίου Δημητρίου. Ειδικότερα η θέση του είναι στις ανατολικές πλαγιές του Τιτάρου και νοτιοδυτικά των Στενών της Πέτρας, πάνω στο δρόμο Ελασσόνας - Κατερίνης. Παλιά στη θέση αυτή υπήρχε μοναστήρι του Αγίου Δημητρίου, από όπου και η ονομασία του οικισμού. Ως οικισμός είναι γνωστός από το 1290.
Διοικητικά υπάγεται στο διευρυμένο Δήμο Κατερίνης, ενώ από το 1999 μέχρι το 2010 ανήκε στο Δήμο Πέτρας. Ο πληθυσμός του είναι 627 κάτοικοι, σύμφωνα με την Απογραφή του 2011. Το χωριό έχει ωραίο δάσος και γίνονται προσπάθειες την τελευταία δεκαετία για τουριστική αξιοποίηση. Το σημερινό τριθέσιο Δημοτικό Σχολείο χτίστηκε το 1952. Χαρακτηριστικό είναι ότι το 1963 το σχολείο αριθμούσε 256 μαθητές, το 1973 158, το 1983 65, το 1993 56 και το 2003 41 μαθητές. Σήμερα λειτουργεί στον οικισμό και μονοθέσιο Νηπιαγωγείο..
Στο χωριό ζούσαν 300 Έλληνες στις αρχές του 20ού αιώνα και εσφαλμένα ο περιηγητής Λικ τοποθέτησε το αρχαίο Πύθιο στη θέση του χωριού.
Κάτοικοι του χωριού έλαβαν μέρος στην Επανάσταση του Λιτοχώρου, ενώ στη διάρκεια της Κατοχής ο Άγιος Δημήτριος πυρπολήθηκε τρεις φορές μέσα σε ένα χρόνο (1943). Έπειτα από την απαγωγή 2 Γερμανών από το μεταλλείο χρωμίου της περιοχής, το οποίο ήταν γερμανικών συμφερόντων, οι Γερμανοί σε αντίποινα εξετέλεσαν επί τόπου 10 κατοίκους του χωριού και οδήγησαν άλλους 34 στο Σιδηροδρομικό Σταθμό της Κατερίνης για εκτέλεση. Σύμφωνα με το ημερολόγιο του καπετάν Κικίτσα η σύλληψη των ομήρων έγινε στις 16 Φεβρουαρίου 1943 και η εκτέλεσή τους μία ημέρα μετά, μαζί με αυτήν του πρώην Δημάρχου Κατερίνης, Αιμίλιου Ξανθόπουλου.. Ο Άγιος Δημήτριος είναι ένα από τα παλιότερα χωριά του Νομού Πιερίας.
Βρίσκεται στη δυτική έξοδο των στενών της Πέτρας, ελέγχοντας μια από τις κύριες, και την πιο κύρια πριν από τη διάνοιξη των Τεμπών, οδό προς τη νότια Ελλάδα.
Είναι κτισμένος σε μέσο υψόμετρο 800 μ. στην άκρη μιας κοιλάδας και περιβάλλεται από ένα πανέμορφο δάσος 46.000 στρεμμάτων που αποτελείται κυρίως από οξιά, δρυς, πεύκα και ελάτη. Σε μικρότερο ποσοστό όμως υπάρχει κέδρος, σφενδάμη, λεύκη και διάφορα άλλα δέντρα. Η χλωρίδα είναι πολυποίκιλη αφού η περιοχή βρίσκεται ανάμεσα σε τρία μυθικά βουνά, Όλυμπο – Τίταρο – Πιέρια, που είναι γνωστό ότι υπάρχει η μεγαλύτερη χλωρίδα της Ευρώπης.
Η πανίδα, πλούσια στο παρελθόν, έχει συρρικνωθεί από την υπερθηρία και την εκτεταμένη χρήση φυτοφαρμάκων.
Οδεύοντας κανείς από τον Άγιο Δημήτριο προς τις «Γούβες» από το δασικό δρόμο που οδηγεί εκεί και παρακάμπτοντας την περιοχή «Λιζάδικο» ή Λιξάδικο» φθάνει σε ένα σημείο που έχει ίσως την πιο συνταρακτική θέα του Ολύμπου.
Βρίσκεται ακριβώς απέναντι από τις κορυφές, από τη βόρεια πλευρά, αντικρίζοντας τους τεράστιους γκρεμούς και τις μεγάλες χαράδρες, την πιο όμορφη και άγρια πλευρά του Ολύμπου.
Από την απέναντι πλευρά, βόρεια του οικισμού, εκτείνεται ο Τίταρος, όχι εντυπωσιακός σαν εικόνα αλλά μυθικός, αν αναλογιστούμε ότι από δω ήταν ο μάντης της Αργούς στην Αργοναυτική εκστρατεία και πίσω προβάλλουν τα Πιέρια.
Η κοιλάδα δυτικά του χωριού έχει καλλιεργήσιμη έκταση ικανοποιητική ώστε να παρέχει αυτάρκεια στους κατοίκους. Η ύπαρξη ποικιλίας αγρίων οπωροφόρων δένδρων (μηλιές – αχλαδιές – κορομηλιές – κερασιές κ.λ.π.)
Εξάλλου ήταν προτιμητέα για οικισμούς θέση με υψόμετρο από 450 – 500 ως 1000 μ. γιατί αφενός ήταν αρκετά ψηλά ώστε να απουσιάζει η υγρασία των πεδιάδων με τα έλη προσφέροντας υγιεινότερο περιβάλλον και αφετέρου είναι κατάλληλη για διάφορες καλλιέργειες πεδινές και ορεινές, κάνοντας τους οικισμούς αυτάρκεις από προϊόντα, ενώ παράλληλα είναι ιδανικός χώρος για κτηνοτροφία.
Πολλοί είναι αυτοί οι οικισμοί που συνθέτουν το πάζλ της ιστορίας του Άγιου Δημήτριου. Η θέση Πέτρα ή αλλιώς λεγόμενη θέση Καρακόλι. Χρονικά τοποθετείται 1450-1500. Εδώ συναντάμε μια πατριαρχικού τύπου φυλή , η όποια λέγεται πως ονομάτιζαν κάποιον βασιλιά και θύμισε ως προς την δομή και οργάνωση την αρχαία πόλις-κράτος.. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο συνοικισμός αυτός διότι χαρακτηριζόταν ως απόρθητο φρούριο για τον εχθρό και συγκεκριμένα για τον Τούρκο κατακτητή. Το 1453 οι Τούρκοι είχαν κατακτήσει το Βυζάντιο και είχαν προχωρήσει στο εσωτερικό της Ελλάδος. Την οργή του τούρκικου ζυγού πλήρωσε το βασίλειο της Πέτρας με έναν παράδοξο κατά τα αλλά τρόπο. Ένα μυστικό μονοπάτι ,που ανακάλυψαν χάρη σε μια γάτα. Η γάτα συνήθιζε να πηγαίνει στα λούκια για νερό , μα τα λούκια για κακή τύχη των ανθρώπων οδηγούσαν σε μια υπόγεια σήραγγα ,η όποια συνετέλεσε στο να κατακτηθεί η Πέτρα. Η Βασίλισσα θέλοντας να μην ατιμαστεί από τους Τούρκους σκοτώθηκε. Όσοι σωθήκαν μεταφερθήκαν στο Μοναστήρι του Άγιου Δημήτριου. Εκεί υπήρχαν τρεις φαμιλιές, οι Κατσιγιανναίοι, οι Νταναίοι και οι Μπουρνικαναίοι. Η θέση αυτή ήταν το λεγόμενο Παλεκκλήσι. Μια ακόμα θέση είναι η Μπαλαούρα, η οποία χάραξε τον δρόμο για την δημιουργία του χωριού. Γύρω από το μοναστήρι είναι ο τελευταίος συνοικισμός , ο όποιος αγκαλιάζει και ολοκληρώνει το πάζλ το χωριού.
Ο Άγιος Δημήτριος είναι η κεντρική εκκλησία του χωρίου, όμως υπάρχουν και άλλες που δεσπόζουν στον χώρο, όπως η εκκλησία της Παναγίας με χαρακτηριστική την βρύση της Παναγίας και το ξωκλήσι του προφήτη Ηλία και η εκκλησια του Αγιου Αθανάσιου, στο νεκροταφειο που καταστραφηκε και έιναι βασιλικη με τρουλος.
📷
Κάτοικοι του χωριού έλαβαν μέρος στην Επανάσταση του Λιτοχώρου, ενώ στη διάρκεια της Κατοχής ο Άγιος Δημήτριος πυρπολήθηκε τρεις φορές μέσα σε ένα χρόνο (1943). Έπειτα από την απαγωγή 2 Γερμανών από το μεταλλείο χρωμίου της περιοχής, το οποίο ήταν γερμανικών συμφερόντων, οι Γερμανοί σε αντίποινα εξετέλεσαν επί τόπου 10 κατοίκους του χωριού και οδήγησαν άλλους 34 στο Σιδηροδρομικό Σταθμό της Κατερίνης για εκτέλεση. Σύμφωνα με το ημερολόγιο του καπετάν Κικίτσα η σύλληψη των ομήρων έγινε στις 16 Φεβρουαρίου 1943 και η εκτέλεσή τους μία ημέρα μετά, μαζί με αυτήν του πρώην Δημάρχου Κατερίνης, Αιμίλιου Ξανθόπουλου. 0συγχωριανοι μας, ανάμεσα τους Λιβάδιωτες και ο πρώην Δήμαρχος Κατερίνης Αιμίλιος Ξανθοπουλος βρίσκονται στημένοι απέναντι στα γερμανικά πολυβόλα. Όλοι τους γνώριζαν την κατάληξη απ τη στιγμή που συνελήφθησαν απ το γερμανικό εκτελεστικό απόσπασμα, κανείς δεν δείλιασε, έφυγαν όλοι με το κεφάλι ψηλά και την περηφάνια των Ελλήνων να τους συντροφεύει αιώνια.
Η αρχή της τραγωδίας ξεκίνησε το βράδυ της 18ης Φεβρουαρίου, όταν ομάδα ανταρτών του ΕΛΑΣ που είχε στρατοπεδεύσει έξω από την Καλλιθέα Ελασσόνας, επιτέθηκε στο μετάλλιο χρωμίου του χωριού μας, το οποίο ήταν σημαντικής σημασίας για τους Γερμανούς, (πρώτη ύλη στην κατασκευή των πάντσερ)
Οι αντάρτες κατέστρεψαν μεγάλο τμήμα του μεταλλείου, πήραν αιχμάλωτους τους Γερμανούς φυλακές και απορρόφησαν στις τάξεις τους τους εργάτες. Τα αντίποινα ήταν άμεσα και Στις 20 Φεβρουαρίου ειδικό απόσπασμα από τη Θεσσαλονίκη κατευθύνθηκε προς το χωριό μας, με μοναδικό σκοπό τους την παραδειγματική τιμωρία του χωριού και την σύλληψη ομήρων.
Τις επόμενες μέρες ήρθαν στην Κατερίνη από τη Θεσσαλονίκη τρεις Γερμανοί της Μυστικής Στρατιωτικής Αστυνομίας, με σκοπό να συλλέξουν περισσότερες πληροφορίες για το συμβάν. Σύμφωνα με την έκθεση που συνέταξε ο επικεφαλής της ομάδας Κλάασεν οι αντάρτες, οι οποίοι είχαν επιτεθεί στο μεταλλείο, πρέπει να ήταν περίπου τριάντα με πενήντα άντρες. Αφού αιφνιδίασαν τους δύο Γερμανούς, αφαίρεσαν τα όπλα τους και τους συνέλαβαν. Επιπλέον, σύμφωνα πάντα με την έκθεση του Κλάασεν, οι αντάρτες εξουδετέρωσαν τους τέσσερεις Έλληνες χωροφύλακες που είχαν επιφορτιστεί με τη φύλαξη του μεταλλείου. Στη συνέχεια λεηλάτησαν τα καταλύματα των Γερμανών, αφαιρώντας διάφορα είδη ένδυσης και εξοπλισμού, έπιπλα και τρόφιμα. Επίσης, προξένησαν φθορές στις μηχανές, σκόρπισαν τις πρώτες ύλες, αφαίρεσαν ποσότητες εκρηκτικών και στο τέλος έβαλαν φωτιά με αποτέλεσμα να καταστραφούν ολοκληρωτικά οι εγκαταστάσεις του μεταλλείου. Από την καταστροφή διασώθηκε μόνο ο εξοπλισμός που υπήρχε στις στοές, καθώς και τα καταλύματα των εργατών.
Πολλοί Αηδημητρινοί φοβούμενοι τα αντίποινα των Γερμανών έφυγαν από το χωριό και κρύφτηκαν στο δάσος, σε καλύβες. Στο χωριό παρέμειναν οι ηλικιωμένοι και κάποιοι που δεν πίστευαν ότι οι Γερμανοί θα προέβαιναν σε αντίποινα. Για την προστασία όμως του χωριού και όσων απέμειναν συγκροτήθηκε μια ομάδα είκοσι περίπου ατόμων και έστησαν δύο παρατηρητήρια στις δυο άκρες του χωριού.
Τη νύχτα της 21ης Φεβρουαρίου, ημέρα Κυριακή, σαν σήμερα δηλαδή, ο Γερμανικός λόχος που είχε φτάσει από τη Θεσσαλονίκη, κατευθύνθηκε προς στον Άγιο Δημήτριο. Καθώς πλησίαζαν οι Γερμανοί στο χωριό, παρά τις προφυλάξεις με τις οποίες κινούνταν, έγιναν αντιληπτοί από το παρατηρητήριο του Αη-Θανάση. Οι άνθρωποι που ήταν στο παρατηρητήριο έριξαν πυροβολισμούς εναντίον τους, χωρίς όμως να απαντήσουν οι Γερμανοί. Το γεγονός αυτό όμως έδωσε την ευκαιρία σε ορισμένους ακόμη κατοίκους του χωριού να προλάβουν να φύγουν. Μόλις ξημέρωσε, οι Γερμανοί κινήθηκαν προς το παρατηρητήριο, που ήταν στον Αη-Θανάση, αναγκάζοντας τους αντάρτες να αποσυρθούν στη θέση «Πουρνάρια». Οι Γερμανοί έστησαν πολυβόλα εκεί και γάζωσαν με ριπές το χωριό. Στη συνέχεια μπήκαν στο χωριό και συγκέντρωσαν στην πλατεία όσους κατοίκους βρήκαν. Αμέσως με τη σύλληψη των ομήρων, δόθηκε διαταγή στον πρόεδρο του Αγίου Δημητρίου Δημητράκη Τσαλό να συναντήσει τους αντάρτες και να τους μεταφέρει το γερμανικό τελεσίγραφο, σύμφωνα με το οποίο καλούνταν οι αντάρτες να παραδώσουν τους δυο Γερμανούς ομήρους μέχρι τις 12 το μεσημέρι της 23ης Φεβρουαρίου. Σε διαφορετική περίπτωση οι όμηροι θα εκτελούνταν
Το απόγευμα της Κυριακής 21 του μηνός, οι Γερμανοί επιβίβασαν 40 άτομα από τους συλληφθέντες σε καμιόνια και ξεκίνησε η φάλαγγα για την Κατερίνη. Στο δρόμο συνάντησαν πέντε Λιβαδιώτες, οι οποίοι επέστρεφαν στο χωριό τους. Τους συνέλαβαν και ελευθέρωσαν πέντε ομήρους, κυρίως γυναίκες.
Στο μεταξύ, οι αντάρτες που ειδοποιήθηκαν για την επιχείρηση των Γερμανών, έστειλαν μια ομάδα, η οποία έστησε ενέδρα στη θέση Χλιαριά χωρίς όμως να επιτύχουν το σκοπό τους. Πάνω στο επεισόδιο που δημιουργήθηκε κατάφερε να δραπετεύσει ένας από τους ομήρους, εβραίος, ονόματι Τζάκο, τον οποίο είχαν φέρει οι Γερμανοί από τη Θεσσαλονίκη μαζί με άλλους εβραίους και εργαζόταν στο ορυχείο.
Οι Γερμανοί μόλις έφτασαν στην Κατερίνη έκλεισαν τους ομήρους αρχικά στο κτήριο του σημερινού 5ου Γυμνασίου (στο παλιό Γυμνάσιο) και στη συνέχεα τους οδήγησαν στον Σιδηροδρομικό Σταθμό και τους έκλεισαν σε ένα βαγόνι.
Τη Δευτέρα το πρωί, 22 Φεβρουαρίου, ένα γερμανικό αυτοκίνητο ανέβηκε στον Άγιο Δημήτριο με σκοπό να παραλάβει τους δυο Γερμανούς αιχμαλώτους σε περίπτωση που τους απελευθέρωναν οι αντάρτες. Την ίδια μέρα αντιπροσωπεία τεσσάρων κατοίκων του Αγίου Δημητρίου, συγγενείς των ομήρων, πήγε στο Πύθιο, όπου και συνάντησε τους αντάρτες και τους ζήτησε να ελευθερώσουν τους δυο Γερμανούς, χωρίς όμως να γίνει δεκτό το αίτημά τους.
Την Τρίτη το πρωί, 23 Φεβρουαρίου, οι Γερμανοί προέβησαν σε μια ακόμη σύλληψη. Συνέλαβαν και φυλάκισαν μαζί με τους υπόλοιπους ομήρους τον Αιμίλιο Ξανθόπουλο, δήμαρχο Κατερίνη κατά την περίοδο 1933-1937, ο όποιος ήταν επιμελητής τροφοδοσίας
των εργατών του μεταλλείου, με την κατηγορία ότι εφοδίαζε τους αντάρτες του ΕΛΑΣ.
Με τη λήξη του γερμανικού τελεσιγράφου, την Τρίτη το μεσημέρι, και αφού δεν είχε επιστρέψει το αυτοκίνητο με τους δυο Γερμανούς ομήρους, οι Γερμανοί επιστράτευσαν 15 κατοίκους από κεντρικό καφενείο της πόλης τους εφοδιάσαν με φτυάρια κ τσαπια και τους οδήγησαν σ ένα βάλτοχωραφο έξω απ τον Σιδ. Σταθμό Κατερίνης.
"Ξαφνικά το μεσημέρι Γερμανοί στρατιώτες με τα αυτόματα στα χέρια τους μπλόκαραν το καφενείο της Δημοτικής Αγοράς και άρπαξαν καμιά δεκαπενταριά γερούς και χεροδύναμους άντρες, θαμώνες του καφενείου, τους οποίους διέταξαν να τους ακολουθήσουν. Τρομοκρατημένοι οι συμπολίτες μας από το φόβο μήπως έχουν την τύχη των Αη-δημητριανών τους ακολούθησαν ως τη «Φελδ-Κομαντατούρ», όπου τους ανέμενε μια άλλη οδυνηρή έκπληξη. Τους έδωσαν από ένα κασμά και φτυάρι, έθεσαν επικεφαλής τους τον Έλληνα διερμηνέα που είχαν στην υπηρεσία τους και τους διέταξαν να τραβήξουν με τα πόδια στο σιδηροδρομικό σταθμό. Ήταν ολοφάνερο για πού τους προόριζαν".
Χωρίς να υπάρχει οπτική επαφή καθώς οι όμηροι οδηγήθηκαν πίσω από ένα σταθμευμένο τρένο που έκοβε τη θέα, γράφτηκε ο επίλογος, αφού τη σιωπή που επικρατούσε τη διέκοψε το κροτάλισμα των γερμανικών πολύ βολών κόβοντας το νήμα της ζωής των ομήρων.
📷
Οι κάτοικοι ασχολούνταν με την γεωργία και κτηνοτροφία ως επί το πλείστον. Η οικογένεια είχε πατριαρχικό σχήμα και πολλοί κάτοικοι εκτελεστήκαν μπρος στο ανελέητο μένος των Γερμανών το 1942. Οι οικίες είναι παραδοσιακού τύπου, διώροφες με εσωτερική και εξωτερική σκάλα. Μια ακόμη ομορφιά του τόπου είναι η πλακόστρωτη αυλή και τα ξύλινα μπαλκονιού . Οι γυναίκες με το τσικρίκι μετέτρεπαν το μαλλί του προβάτου σε κλωστή και με αυτόν τον έπλεκαν κάθε λογής καλλιτεχνήματα. Στην σημερινή εκκλησία του Αγίου Δημητρίου ήταν το παλιό μοναστήρι. Υπήρχε ένας ομαδικός τάφος, ο όποιος ανακαλύφθηκε τυχαία από χωρικούς. Σήμερα σώζεται από το παλιό μοναστήρι ο τρούλος και κάποιες τοιχογραφίες γιατί κάηκε αρκετές φορές από τους Τούρκους.
Η εκκλησιά έχει ιστορία 160-180 ετών και είναι χρισμένη ως βασιλική με μικρό τραυλισμό και μικρά παράθυρα. Στον γυναικωνίτη στο πίσω μέρος, υπήρχε χώρος που λειτουργούσε ως ξενώνας για τους μονάχους. Οι τοιχογραφίες χρονολογούνται 1840 έως 1880. Άλλη εκκλησία είναι αυτή του προφήτη Ηλία και του Άγιου Αθανασίου στο νεκροταφείο. Προστάτης του τόπου είναι ο Άγιος Δημήτριος. «Ο ναός είναι από το 1420 -1430, κάποτε υπήρχε μοναστήρι, και εδώ ήταν το καθολικό της μονής» αφηγείται ο πατήρ Αθανάσιος ο οποίος αναφέρθηκε και στο τέμπλο το οποίο έχει αλλαχτεί τρεις φορές ενώ υπάρχουν και χειρόγραφα και παλιές εικόνες του 1480, 1520 και 1530 τα οποία, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο πατήρ Αθανάσιος «είναι ο θησαυρός της Μητρόπολης Κίτρους, Κατερίνης και Πλαταμώνος».
Ο Άγιος Δημήτριος γεννήθηκε περί το 280 - 284 μ.Χ. και μαρτύρησε επί των αυτοκρατόρων Διοκλητιανού και Μαξιμιανού το 303 μ.Χ. ή το 305 μ.Χ. ή (το πιο πιθανό) το 306 μ.Χ.
Ο Δημήτριος ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας στη Θεσσαλονίκη. Σύντομα ανελίχθηκε στις βαθμίδες του Ρωμαϊκού στρατού με αποτέλεσμα σε ηλικία 22 ετών να φέρει το βαθμό του χιλιάρχου. Ως αξιωματικός του ρωμαϊκού στρατού κάτω από τη διοίκηση του Τετράρχη (και έπειτα αυτοκράτορα) Γαλερίου Μαξιμιανού, όταν αυτοκράτορας ήταν ο Διοκλητιανός, έγινε χριστιανός και φυλακίστηκε στην Θεσσαλονίκη το 303 μ.Χ., διότι αγνόησε το διάταγμα του αυτοκράτορα Διοκλητιανού «περί αρνήσεως του χριστιανισμού». Μάλιστα λίγο νωρίτερα είχε ιδρύσει κύκλο νέων προς μελέτη της Αγίας Γραφής.
Στη φυλακή ήταν και ένας νεαρός χριστιανός ο Νέστορας (βλέπε 27 Οκτωβρίου), ο οποίος θα αντιμετώπιζε σε μονομαχία τον φοβερό μονομάχο της εποχής Λυαίο. Ο νεαρός χριστιανός πριν τη μονομαχία επισκέφθηκε τον Δημήτριο και ζήτησε τη βοήθειά του. Ο Άγιος Δημήτριος του έδωσε την ευχή του και το αποτέλεσμα ήταν ο Νέστορας να νικήσει το Λυαίο και να προκαλέσει την οργή του αυτοκράτορα. Διατάχθηκε τότε να θανατωθούν και οι δύο, Νέστορας και Δημήτριος.
Οι συγγραφείς εγκωμίων του Αγίου Δημητρίου, Ευστάθιος Θεσσαλονίκης, Γρηγόριος ο Παλαμάς και Δημήτριος Χρυσολωράς, αναφέρουν ότι το σώμα του Αγίου ετάφη στον τόπο του μαρτυρίου, ο δε τάφος μετεβλήθη σε βαθύ φρέαρ που ανέβλυζε μύρο, εξ ου και η προσωνυμία του Μυροβλήτου.
Στις βυζαντινές εικόνες αλλά και στη σύγχρονη αγιογραφία ο Άγιος Δημήτριος παρουσιάζεται αρκετές φορές ως καβαλάρης με κόκκινο άλογο (σε αντιδιαστολή του λευκού αλόγου του Αγίου Γεωργίου) να πατά τον άπιστο Λυαίο.
Σήμερα ο Άγιος Δημήτριος τιμάται ως πολιούχος Άγιος της Θεσσαλονίκης.
Ένα από τα πολλά θαύματα του Αγίου είναι και το εξής. Το 1823 μ.Χ. οι Τούρκοι που ήταν αμπαρωμένοι στην Ακρόπολη της Αθήνας ετοίμαζαν τα πυρομαχικά τους για να χτυπήσουν με τα κανόνια τους, τους Έλληνες που βρισκόντουσαν στον ναό του Αγίου Δημητρίου, μα ο Άγιος Δημήτριος έκανε το θαύμα του για να σωθούν οι Χριστιανοί και η πυρίτιδα έσκασε στα χέρια των Τούρκων καταστρέφοντας και τμήμα του μνημείου του Παρθενώνα. Για να θυμούνται αυτό το θαύμα, ο ναός λέγεται από τότε Άγιος Δημήτριος Λουμπαρδιάρης, από την λουμπάρδα δηλαδή το κανόνι των Τούρκων που καταστράφηκε.
Το δημοτικό σχολειό του χωριού όταν εξαθέσιο και χρονολογείται το 1979 .Σήμερα είναι τριθέσιο Στην αρχή οι μοναχοί μάθαιναν στα παιδιά ανάγνωση και γραφή, μαρτυρία που παραπέμπει στο κρυφό σχολειό.
Tα έθιμα των κάτοικων είναι πολλά γιατί και η επιστήμη της λαογραφίας ανακαλύπτει συνεχώς νέα που συνδέονται άρρηκτα με την παλιότερη εποχή αλλά και την σημερινή. Ενδεικτικά αναφέρουμε το έθιμο που πραγματοποιείται ανάμεσα στις 4 με 6 Δεκεμβρίου , όπου γιορτάζεται η Αγία Βάρβαρα, ο Άγιος Σάββας και ο Άγιος Νικόλαος. Αυτές τις μέρες επιβάλλεται να μην γίνονται παντός τύπο εργασίες , διότι υπάρχει ο θρύλος που υποστηρίζει πως η βάρβαρα βαρβαρίζει, ο Σάββας σαβανώνει και ο Άή Νικόλας παραχώνει, άρα σημαίνει κακοτυχία. Από τις 24 Δεκεμβρίου έως 6 Ιανουάριου πραγματοποιείται το Δωδεκάμερο.
Οι άνθρωποι δεν λούζονταν , δεν έπλεναν μέχρι να έρθουν τα Φώτα. Υπήρχε ο θρύλος ότι έβγαιναν οι καλικάτζαροι και έκαναν αταξίες στην κυριολεξία. Αξίζει να σημειωθεί πως πλησίαζαν τα μικρά παιδιά ,ανακάτευαν το σπίτι σαν μικρά ζιζάνια. Δεν έκαμαν κάτι κακό μα οι κάτοικοι τα έδιωχναν με το θυμίαμα. Τιμούσαν τα Χριστούγεννα ,την Πρωτοχρονιά και το Πάσχα. Τα ΛΑΓΚΑΤΖΑΡΙΑ όμως είναι ένα έθιμο που προσελκύει ακόμα και τον αυστηρό κριτή λαογραφικών στοιχείων. Έχουν προέλευση Διονυσιακή και σχετίζονται με μάσκες και κωνοφόρους. Ο αρχηγός φορά ως προσωπίδα ένα λαγοτόμαρο, στο δεξί χέρι κρατά μαχαίρι και φορά κουδούνια στην πλάτη, ενώ παράλληλα χορεύει και τραγουδά. Ο Καπεταν, που φορά κλασική φουστανέλα. Είναι σαν κλέφτης που αντιμάχεται τους Τούρκους. Στο αριστερό χέρι έχει κομπολόι-φίδι και στο δει κρατά μαχαίρι. Ο κλέφτης είναι φουστανελοφόρος, έχει γκλίτσα και μαχαίρι.
Έχει μακριά μαλλιά και γενειάδα και φορά στο κεφάλι μαύρη μαντήλα. Τέλος η σκλάβα είναι μια κοπέλα που έχουν ως σκλάβα και Μαν έχει απαχθεί. Επίσης συμμετέχει ο γιατρός με το χαρακτηριστικό τσαντάκι του γιατρού συνοδευόμενος από την γιατρέσα. Η κοκόνα είναι ο ρόλος προκλητικού κοριτσιού που έχει ένα πορτοκάλι για να δροσίζει και έναν καθρέφτη να καθρεφτίζεται. Ο παπά- Λιακός με γενειάδα που ψέλνει αυτοσχέδιους ψαλμούς, ο Αράπης που είναι χαρακτηριστικός για το μαύρο χρώμα και σατιρίζει την τάξη δουλών και τέλος , ο γύφτος και η αρκούδα είναι οι τελευταίοι συμμετέχοντες. Πηγαίνουν όλοι μαζί στα σπίτι και ζητούν κρέας , λουκάνικα και γενικά τρόφιμα μακράς διάρκειας ,τα οποία λέγεται πως παλιότερα τροφοδοτούσαν τους πολεμιστές.
📷
Ο γάμοςείναι πραγματικά μια ιεροτελεστία. Ακολουθούν την μορφή προξενιού, όπου προξενητάδες ζητούν επίσημα το χέρι της νύφης. Ο πατέρας του γαμπρού έχει πρωταγωνιστικό ρολό, όποιος χαράζει και τον δρόμο για το σπίτι της νύφης. Φέρνουν τις βέρες κρεμασμένες σε κορδέλες. Η νύφη φορά την κορδέλα και κερνά κρασί πρώτα στον πεθερό της. Στη συνέχεια, ο πεθερός δίνει την βέρα στον γαμπρό και λέει πως αυτός είναι ο αρραβώνας της νύφης. Σταυρώνουν τα δαχτυλίδια στο Ευαγγέλιο, ανακατεύουν τα δαχτυλίδια σε ένα δοχείο γεμάτο ρύζι και στραγάλια και παίρνει έκαστος πατέρας το δαχτυλίδι για το παιδί του. Η νύφη βγάζει την κορδέλα από τα μαλλιά και με αυτόν τον τροπο δείχνει πως σταμάτησε πια να ένιαι ελεύθερη. Ο νέος και η νέα δίνουν υποσχέσεις αμοιβαίας πίστης και αγάπης. Η νύφη φορά μαύρα παπούτσια μίσκνια, σκουφούνια-κάλτσες φουστα μάλλινη ,από μέσα φούστα χασένια με δαντέλα, ενώ στα χεριά έχουν κοντομάνικα χασένια. Φορά κατάσαρκα ένα πουκάμισο και από πάνω το νυφιάτικο ενώ το κεφάλι της στολίζεται με δαντέλα χρωματιστή. Όλοι πηγαίνουν στην νύφη ένα δώρο και ο κουμπάρος ετοιμάζει το φλάμπουρο , το όποιο είναι πανί με με κεντημένο σταυρό στο μέσο και ξύλινο κοντάρι. Το κρατά ο αδελφός του κουμπάρου. Η τελετουργία του γάμου μας δεν μας παραπέμπει στο σήμερα. Ο γαμπρός επιδεικνύει τον ανδρισμό του και η γυναίκα λόγω σεβασμού δεν πατά το πόδι στο η δε γυνή να φοβείται τον άνδρα. Συνεχίζεται το γλέντι μέχρι πρωίας και την πρώτη Κυριακή μετά το γάμο το ανδρόγυνο ως ένα σώμα πάει στην εκκλησία.
Η αντρική φορεσιά εμπεριέχει τσαρούχια με φούντες, σκουφούνια μάλλινα, χουλέβια , κάλτσες μέχρι το γόνατο σε λευκό χρώμα ,βουδέτες δηλαδή καλτσοδέτες μαύρου χρώματος, φουστανέλα. πουκαμίσα , μανίκια μάλλινα , ντολαμά δηλαδή μαύρο μάλλινο πανωφόρι ως το γόνατο και μπινίσια ,γελέκια μάλλινα χωρίς κουμπιά
Τα τραγούδια τους είναι πολλά και ενδιαφέροντα, όπως τα φθινοπωρινά ,τ αηδημητρινα, χριστουγεννκιατικα,πασχαλιατικα ανοιξιάτικα, καθιστικά, καλοκαιρινα, ερωτικα κλέφτικα, χορευτικά. Ξεχωρίζει το μοιρολόγι της Παναγίας .
Δεν είναι ένας αλλά τρεις πολιτιστικοί σύλλογοι που φέρουν το όνομα του Άγιου Δημήτριου και ο ενός στην Αυστραλία. Ο πολιτιστικός σύλλογος Άγιου Δημήτριου<< ΔΙΑΣ >>δημιουργήθηκε το 1979. Σκοπός του συλλόγου είναι η διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, η ανάπτυξη πολιτιστικών και αθλητικών δραστηριοτήτων .Στα πλαίσια του ανταμώματος των Αηδημητρινων δίνεται έμφαση στην ενότητα και την αλληλεγγύη που κρατά ως ένα κραταιό σώμα τους χωρικούς εντός και εκτός των συνόρων του χωριού. Στον σύλλογο υπάρχουν τρία χορευτικά τμήματα και κρατούν ζωντανή την μουσικοχορευτική παράδοση. Επιπρόσθετα διοργανώνονται δράσεις αθλητικού πνεύματος τονίζοντας με αυτόν τον τρόπο την ευγενή άμιλλα. Ποδηλατοπορείες και βόλτες με άλογα είναι μερικές από τις δράσεις , οι οποίες κάνουν τον σύλλογο ξεχωριστό. Τέλος, είναι ακόμη ενεργή η συμμέτοχη της ομάδας στ καλλιτεχνικό πρωτάθλημα ΕΠΣ ΠΙΕΡΙΑΣ, oπου η φλόγα του είναι ζωντανή από το έτος 1979.
Ενός άλλος πολιτιστικός σύλλογος είναι αυτός που ονομάζεται πολιτιστικός σύλλογος Θεσσαλονίκης <<Η Πέτρα>>. Ο σύλλογος έχει σκοπό την υπεράσπιση του πολιτιστικού πλούτου και παράδοσης του τόπου. Συνεργάζεται στενά και άριστα με τον πολιτιστικό συλλογή ΔΙΑΣ και διοργανώνουν από κοινού δράσεις με ανθρωποκεντρικό και πολιτιστικό γνώμονα. Είναι σκοπός τους να μεταλαμπαδεύσουν τις άξιες, την γνησία παράδοση και τα ιδανικά της παράδοσης.
Ενός τρίτος σύλλογος που φέρει την σφραγίδα του χωριού είναι ο πολιτιστικός σύλλογος Αηδημητρινών που εδράζεται στην Κατερίνη. Οι σκοποί του είναι η πνευματική ανάδειξη του τόπου, η ανάδειξη της λαογραφίας και της ιστορίας καθώς επίσης των ηθών και εθίμων του Άγιου Δημήτριου. Η γνωριμία και η αλληλεπίδραση με όλους συλλόγους αποτελούν συστατικά στοιχεία της δημιουργίας τους μιας και η αλληλεγγύη και η βοήθεια στον αδύναμο είναι η κινητήριος δύναμη , η όποια επιτυγχάνεται με δράσεις από κοινού των πολιτιστικών συλλόγων. Ο χορός , το τραγούδι, οι παρελάσεις, οι ετήσιοι χοροί,οι δράσεις με ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα είναι το σήμα κατατεθέν τους και απώτερος σκοπός.
Η λέξη παράδοση είναι παράγωγο ουσιαστικό του ρήματος «παραδίδωμι» που σημαίνει δίνω στα χέρια κάποιου, εμπιστεύομαι κάτι σε κάποιον. Είναι δηλαδή η παράδοση μια διαδικασία, μια μεταβίβαση – συνήθως προφορική – με την οποία μεταφέρονται από τη μια γενιά στην άλλη ήθη, έθιμα, γνώσεις ή δοξασίες και έτσι διαιωνίζονται.
Οι πολιτιστικές αξίες του παρελθόντος, που έδωσαν το ιδιαίτερο χρώμα, που διαμόρφωσαν τα διακριτικά στοιχεία του ελληνικού λαού αποτελούν την ελληνική παράδοση. Οι αξίες αυτές εξακολουθούν και σήμερα να αρδεύουν τον πολιτιστικό μας χώρο και να προσθέτουν στο παρόν στοιχεία από τις εθνικές μας ρίζες. Πηγή: Ολύμπιο Βήμα https://olympiobima.gr/agios-dimitrios-nomoy-pieras-ena-horio-apo-opoio-perasan-oi-megalyteroi-stratigoi-opos-o-mardonios Πηγή: Ολύμπιο Βήμα https://olympiobima.gr/agios-dimitrios-nomoy-pieras-ena-horio-apo-opoio-perasan-oi-megalyteroi-stratigoi-opos-o-mardonios
Comments